हामी २१ औं शताब्दीमा प्रवेश गरिसकेका छौं, तर हाम्रो समाजमा पितृसत्तात्मक संरचनाहरू अझै बलियो रूपमा कायम छन्। औद्योगिकी र सामाजिक प्रगतिको युगमा पनि, पुरुष र महिलाबीचको मौलिक असमानता अझै पनि गहिरो रूपमा जरा गाडेको छ। पुरुषहरूलाई अझै पनि शक्तिशाली, स्वतन्त्र र परिवारका संरक्षक र आपूर्तिकर्ताका रूपमा चित्रित गरिन्छ भने, महिलाहरूलाई प्रायः अधीनस्थको रूपमा हेर्ने गरिन्छ, जसका शक्तिहरू र सम्भावनाहरू अनदेखा गरिन्छ। समाजले लिङ्ग र तिनका भूमिकाहरूलाई जसरी परिभाषित गर्छ, त्यो मात्र पुरानो छैन, बरु असमान र अन्यायपूर्ण छ, जसले महिलाहरूलाई यस्ता भूमिकामा थुनेर राख्छ जसले तिनीहरूको स्वतन्त्रता र अवसरहरूलाई सीमित गर्छ।
पितृसत्तात्मक समाजमा, महिलाहरूलाई केवल असमान खेल मैदानमा मात्र होइन, स्वतन्त्रता दबाउन डिजाइन गरिएको प्रणालीमा पनि सामना गर्नुपर्छ। यो केवल सामाजिक चुक होइनस यो एक शक्ति संरचना हो जसले महिलाहरूलाई निर्भर अवस्थामा राख्न जानाजानी राखेको छ। यी असन्तुलनहरू शिक्षण प्रणालीदेखि लिएर कर्पोरेट सीढी सम्म देखिन्छ, जहाँ महिलाहरू अझै समान पहुँच र उचित प्रतिनिधित्वको लागि संघर्ष गरिरहेका छन्। धेरै अवस्थामा, तिनीहरूलाई करियर पछ्याउने अवसर दिइँदैन वा उस्तै कामको लागि पुरुषहरूको तुलनामा कम तलब दिइन्छ। यसैबीच, समाजका अपेक्षाहरू महिलाहरूलाई के हुनुपर्छ भन्ने अस्वाभाविक दृष्टिकोणले थिच्छ, जसले तिनीहरूको मूल्यलाई निरन्तर मेल खाने दौडमा परिणत गर्छ।
पितृसत्तात्मक समाजमा सौन्दर्य मापदण्डहरू यस नियन्त्रणको उत्तम उदाहरण हुन्। यी केवल सौन्दर्यका कुरा होइनन्, यी महिलाहरूलाई समाजका अपेक्षाहरूमा मेल खाने बनाउन प्रयोग गरिने शक्तिशाली उपकरण हुन्। जहाँ महिलाहरू जनसंख्याको आधा हिस्सा ओगट्छन्, त्यहाँ उनीहरूको भूमिकाहरू अझै पनि यस्ता साँघुरा आदर्शहरूको सेटद्वारा शासित छन् जसले उनीहरूको मूल्यलाई उनीहरूको रूपसँग मात्र जोड्छ। यी मापदण्डहरू केवल प्राप्त गर्न गाह्रो मात्र होइन प्रायः असम्भव छन्, जसले तिनीहरूलाई पितृसत्तात्मक मान्यताहरूलाई मजबुत बनाउनको लागि प्रभावकारी बनाउँछ। यी आदर्शहरूमा मेल खाने दबाबले यस्तो संस्कृतिको सिर्जना गर्छ जहाँ महिलाहरूलाई एक बनावट गरिएको सौन्दर्यको संस्करणसँग मेल खाने आधारमा मूल्याङ्कन गरिन्छ—यो आदर्श मिडिया, फेसन र विज्ञापनद्वारा प्रवर्द्धित गरिन्छ।
यो केवल आडम्बरको कुरा होइन—यो नियन्त्रणको कुरा हो। पितृसत्तावाद महिलाहरूलाई उनीहरूको शारीरिक रूपसँग मात्र घटित गरेर, उनीहरूको उपलब्धिहरू, योगदानहरू र बुद्धिलाई अस्वीकार गर्न सजिलो बनाउँछ। जब महिलाहरूलाई निरन्तर उनीहरूको रूपका आधारमा मापन गरिन्छ, तिनीहरू आत्म(वस्तुवादी चक्रमा फस्छन्। तिनीहरूले यो पुरुषकेन्द्रित दृष्टिकोणलाई आन्तरिक बनाउँछन्, आफूलाई बहुआयामिक मानवका रूपमा होइन, वस्तुका रूपमा हेर्ने गरिन्छ। यो गतिशीलता जीवनका हरेक कुनामा पसेर—तिनीहरूको आत्मविश्वास, अवसरहरू र यहाँसम्म कि आत्ममूल्यमा पनि असर पुर्याउँछ।
महिलाहरूलाई असम्भव सौन्दर्य मापदण्डहरूमा मेल खाने दबाब दिँदा, पितृसत्तावादले सुनिश्चित गर्छ कि तिनीहरू व्यक्तिगत विकास, स्वतन्त्रता र समानताको व्यापक लक्ष्यहरूबाट विचलित रहन्छन्।
पितृसत्तात्मक समाजमा सौन्दर्य मापदण्डहरू अन्ततः एक बढी गम्भीर उद्देश्य पूरा गर्छन् तिनीहरूले लैङ्गिक असमानतालाई कायम राख्छन्। यी मापदण्डहरूले महिलाहरूलाई उनीहरूको रूपको सट्टा उनीहरूको क्षमतामा ध्यान केन्द्रित गर्नबाट रोक्छ, तिनीहरूको सम्भावनालाई थिच्छ र पुराना सामाजिक मान्यताहरूलाई मजबुत बनाउँछ। महिलाहरूलाई असम्भव सौन्दर्य मापदण्डहरूमा मेल खाने दबाब दिँदा, पितृसत्तावादले सुनिश्चित गर्छ कि तिनीहरू व्यक्तिगत विकास, स्वतन्त्रता र समानताको व्यापक लक्ष्यहरूबाट विचलित रहन्छन्।
सौन्दर्यका आदर्शहरूमा मेल खाने दबाब शक्तिशाली छ, तर यो गहिरो रूपमा दोषपूर्ण पनि छ। तपाईंको वास्तविक मूल्य तपाईंको सोच्ने क्षमतामा, सहानुभूति देखाउनमा र तपाईंको अनौठो तरिकामा संसारमा योगदान पुर्याउनमा छ। यी नै गुणहरू हुन् जसले तपाईंलाई साँच्चिकै महत्त्वपूर्ण बनाउँछन्।
यी मापदण्डहरूलाई ध्वस्त पार्नु केवल एक विद्रोहको कार्य होइन यो सम्पूर्ण प्रणालीलाई ध्वस्त पार्ने क्रान्तिकारी कदम हो जसले महिलाहरूलाई अधीनस्थ अवस्थामा राख्छ। तपाईंलाई प्रेम गर्न, सम्मान गर्न वा सफल हुनको लागि कुनै पूर्वनिर्धारित साँचेमा मेल खानु आवश्यक छैन। तपाईंको मूल्य तपाईंको रूपमा होइन—यो तपाईंको चरित्र, बुद्धि, दयालुता र तपाईंले पछ्याउने चासोमा निहित छ। सौन्दर्यका आदर्शहरूमा मेल खाने दबाब शक्तिशाली छ, तर यो गहिरो रूपमा दोषपूर्ण पनि छ। तपाईंको वास्तविक मूल्य तपाईंको सोच्ने क्षमतामा, सहानुभूति देखाउनमा र तपाईंको अनौठो तरिकामा संसारमा योगदान पुर्याउनमा छ। यी नै गुणहरू हुन् जसले तपाईंलाई साँच्चिकै महत्त्वपूर्ण बनाउँछन्।
आफ्नो वास्तविक आत्मलाई अँगाल्नु—समाजका अपेक्षाहरूको सीमा बिना—साँचो आत्मविश्वास र खुशीको कुञ्जी हो। तपाईंले आफूलाई प्रेम र सम्मानको योग्य बनाउनको लागि केही परिवर्तन गर्नु पर्दैन। तपाईंको स्वाभाविक मूल्य अरूको सौन्दर्यको परिभाषामा निर्भर गर्दैन। तपाईंको मूल्यलाई चिन्हित गर्नुहोस्, यसलाई उत्सव गर्नुहोस्, र त्यो शक्ति तपाईंलाई मार्गदर्शन गर्न दिनुहोस्। किनकि अन्ततः, सौन्दर्य ुमहिलाु भनेर चिन्हित गरिएको स्थानमा बस्नको लागि तपाईंले तिर्नु पर्ने मूल्य होइन यो केवल एक संरचना हो जसको तपाईंको वास्तविक शक्तिमा कुनै असर पर्दैन।
प्रकाशित मिति: सोमबार, जेठ ५, २०८२ १७:२२
