अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक दिवस, मे दिवसको रूपमा पनि चिनिन्छ, यो दिन विश्वभरका श्रमिकहरू र श्रमिक आन्दोलनको सम्मानमा मनाइन्छ। यस दिन श्रमिकहरूको हक, अधिकार र उनीहरूको सामाजिक र आर्थिक उपलब्धिलाई स्मरण गरिन्छ।
यो दिवस श्रमिक आन्दोलनको ऐतिहासिक संघर्षको परिणाम हो। सन् १८८६ मा संयुक्त राज्य अमेरिकाको शिकागोमा श्रमिकहरूले ८ घण्टाको कार्यदिवसको माग गर्दै हडताल गरेका थिए। सोही हडतालको क्रममा भएको हिंसात्मक घटनालाई स्मरण गर्दै यो दिवस मनाउन थालिएको हो।
अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक दिवसले श्रमिकहरूको हक र अधिकारको महत्त्वलाई उजागर गर्दछ। यसले श्रमिकहरूलाई उचित पारिश्रमिक, सुरक्षित कार्य वातावरण र सामाजिक सुरक्षाको आवश्यकतालाई जोड दिन्छ। यो दिवस श्रमिकहरूलाई आफ्नो अधिकारको लागि आवाज उठाउन र उनीहरूको श्रमको सम्मान गर्न प्रेरित गर्दछ।
मई दिवसको महत्त्व धेरै छ। यसले कामदारहरूको हक र हितको लागि लड्ने अवसर प्रदान गर्दछ साथै कामदारहरूको आर्थिक र सामाजिक अवस्था सुधार गर्न मद्दत गर्दछ। यसले कामदारहरूलाई संगठित हुन र उनीहरूको आवाज उठाउन प्रोत्साहन गर्छ र उनीहरूको कामको महत्व र उनीहरूको योगदानको बारेमा सचेत गराउँछ।
मई दिवस मनाउनुको उद्देश्य भनेको श्रमिकहरूको सम्मान गर्नु, उनीहरूको अधिकारको रक्षा गर्नु, र उनीहरूको जीवनस्तर सुधार गर्नु हो। यो दिन कामदारहरूका लागि एक विशेष अवसर हो, जसले उनीहरूलाई आफ्नो कामको महत्व र उनीहरूको योगदानको बारेमा गर्व गर्न प्रेरित गर्दछ।
नेपालमा, श्रमिक दिवस विभिन्न कार्यक्रमहरू आयोजना गरी मनाइन्छ। यो दिन श्रमिकहरूको अधिकार र उनीहरूको योगदानको सम्मानमा समर्पित छ। यस दिनमा, विभिन्न ट्रेड युनियनहरू र श्रमिक संगठनहरूले र्याली, सभा र सांस्कृतिक कार्यक्रमहरू आयोजना गर्छन्। यी कार्यक्रमहरूमा श्रमिकहरूको हक र हितका कुराहरू उठाइन्छन् र उनीहरूलाई सम्मान गरिन्छ।विभिन्न सरकारी तथा गैर(सरकारी संस्थाहरूले श्रमिक दिवसको अवसरमा श्रमिकहरूको लागि विशेष कार्यक्रमहरू र सम्मान कार्यक्रमहरू आयोजना गर्छन्। यस दिनमा, श्रमिकहरूको जीवनस्तर सुधार गर्न र उनीहरूलाई उचित पारिश्रमिक र सुविधा प्रदान गर्न जोड दिइन्छ।श्रमिक दिवसले श्रमिकहरूको महत्वलाई उजागर गर्छ र उनीहरूको योगदानको कदर गर्छ। यसले श्रमिकहरूलाई आफ्नो अधिकारको बारेमा सचेत गराउँछ र उनीहरूको हकको लागि लड्न प्रेरित गर्छ।
नेपालमा श्रमिकको पारिश्रमिकको अवस्था विविध छ। कतिपय क्षेत्रमा ज्याला न्यून छ, जसले श्रमिकलाई दैनिक गुजारा चलाउनै मुस्किल पार्छ। विशेषगरी अनौपचारिक क्षेत्रमा काम गर्ने श्रमिकहरू शोषणमा पर्ने सम्भावना बढी हुन्छ। तर, केही विकसित उद्योग र व्यवसायमा भने पारिश्रमिक राम्रो छ र श्रमिकले उचित सुविधा पाउँछन्। सरकारले श्रमिकको न्यूनतम ज्याला तोकेको छ, तर त्यसको कार्यान्वयन प्रभावकारी नहुँदा समस्या आउने गरेको छ। श्रमिकको सीप, अनुभव र कामको प्रकृतिका आधारमा पारिश्रमिक फरक(फरक हुने गर्छ। समग्रमा, नेपालमा श्रमिकको पारिश्रमिकको अवस्था सुधारोन्मुख भए पनि अझै धेरै काम गर्न बाँकी छ। श्रमिकको हक र हितको संरक्षण गर्दै उनीहरूको जीवनस्तर उकास्न आवश्यक छ।
श्रम अधिकार सुधार गर्न सरकारले धेरै कुराहरू गर्न सक्छ। सबैभन्दा पहिले, सरकारले श्रम कानूनहरूलाई बलियो बनाउनु पर्छ र तिनीहरूलाई कडाइका साथ लागू गर्नुपर्छ। यसमा न्यूनतम ज्याला, काम गर्ने घण्टा, र सुरक्षा मापदण्डहरू समावेश छन्। श्रमिकहरूको लागि ट्रेड युनियनहरूलाई समर्थन गर्नुपर्छ र तिनीहरूलाई सामूहिक सौदाबाजीमा भाग लिन अनुमति दिनुपर्छ। श्रम अदालत र अन्य विवाद समाधान संयन्त्रहरू स्थापना गर्नुपर्छ ताकि श्रमिकहरूले उनीहरूको अधिकारको रक्षा गर्न सकून्। श्रमिकहरूलाई शिक्षा र तालिम प्रदान गर्नुपर्छ ताकि उनीहरूले राम्रो रोजगारी पाउन सकून्। सरकारले बाल श्रम र जबरजस्ती श्रमको अन्त्य गर्न कडा कदम चाल्नुपर्छ। यसले श्रमिकहरूको जीवनस्तरमा सुधार ल्याउन र उनीहरूको अधिकारको रक्षा गर्न मद्दत गर्नेछ।
अन्तमा, मेहनतको सम्मान, श्रमको गौरव १ आजको श्रम दिवसको अवसरमा, म सम्पूर्ण श्रमजीवीहरूलाई हार्दिक बधाई दिन चाहन्छु। तपाईँहरूको अथक प्रयास र योगदानले समाज र देशको विकासमा ठूलो टेवा पुगेको छ। श्रमको महत्वलाई बुझेर, यसको उचित सम्मान र कदर गर्नुपर्छ। श्रमले नै मानिसलाई आत्मनिर्भर बनाउँछ र समाजलाई समृद्धितर्फ डोर्याउँछ। यो दिवसले हामी सबैलाई श्रमको महत्व बुझ्न र श्रम गर्नेहरूको सम्मान गर्न प्रेरित गरोस्। श्रम गर्ने सबैको जीवनमा सुख, शान्ति र समृद्धिको कामना गर्दछु। जय श्रम १
प्रकाशित मिति: बिहीबार, वैशाख १८, २०८२ २०:०१
